Xin chào các bạn! Hôm nay, I Love Thái Nguyên sẽ dẫn các bạn bước vào một chuyến phiêu lưu ẩm thực đầy thú vị đến với Thái Nguyên – nơi có một món ăn truyền thống làm say lòng bao người: Bánh Chưng Bờ Đậu.
Nếu bạn nghĩ bánh chưng chỉ là món quen thuộc trên mâm cỗ Tết, thì hãy để mình kể bạn nghe câu chuyện về phiên bản đặc biệt này, từ hương vị tuyệt vời, quy trình làm bánh tỉ mỉ, cho đến làng nghề Bờ Đậu nhộn nhịp, nơi đã biến món ăn này thành một biểu tượng văn hóa, hy vọng sẽ làm bạn “đói bụng” và háo hức lên đường khám phá ngay lập tức!
Bánh chưng Bờ Đậu – Hành trình từ quán nhỏ dưới gốc phượng
Trước tiên, hãy cùng mình ngược dòng thời gian để tìm hiểu xem Bánh Chưng Bờ Đậu ra đời như thế nào nhé! Chuyện bắt đầu từ những năm 1960, tại xóm Bò Đậu (nay là xã Cổ Lũng, huyện Phú Lương, Thái Nguyên). Một bà cụ tên Nguyễn Thị Xuân – hay còn được gọi thân thương là Cụ Đấng – đã mở một quán nhỏ dưới gốc cây phượng. Ở đó, bà bán những chiếc bánh chưng do chính tay mình làm. Ai mà ngờ được, từ những chiếc bánh giản dị ấy, một “huyền thoại” ẩm thực đã ra đời!
Hương vị thơm ngon, đậm đà của bánh chưng nhà Cụ Đấng nhanh chóng lan tỏa khắp vùng. Người ta rỉ tai nhau, rồi kéo đến quán ngày càng đông. Từ đó, nghề làm bánh chưng bắt đầu bén rễ trong làng. Đến năm 2009, làng nghề Bánh Chưng Bờ Đậu chính thức được tỉnh Thái Nguyên công nhận. Chưa hết, năm 2013, món bánh này còn vinh dự lọt vào top 100 thương hiệu nhãn hiệu nổi tiếng Việt Nam và được xếp hạng là một trong năm làng bánh chưng ngon nhất miền Bắc. Nghe mà tự hào quá, đúng không các bạn?
Mình nhớ lần đầu nghe về Bánh Chưng Bờ Đậu từ một người bạn ở Thái Nguyên. Bạn ấy bảo: “Đến Thái Nguyên mà không thử bánh chưng Bờ Đậu thì coi như chưa đến!”. Thế là mình quyết định phải tìm hiểu và thưởng thức bằng được. Và quả thật, nó không làm mình thất vọng chút nào!
Quy trình làm bánh – tỉ mỉ và công phu
Bây giờ, hãy cùng mình “xâm nhập” vào quy trình làm Bánh Chưng Bờ Đậu nhé! Mình cá là bạn sẽ trầm trồ vì sự tỉ mỉ và tình yêu mà người dân nơi đây dành cho từng chiếc bánh.
Nguyên Liệu
Để làm ra một chiếc Bánh Chưng Bờ Đậu “đúng điệu”, nguyên liệu phải được chọn kỹ như chọn bạn đi chơi vậy – phải “xịn” thì mới hợp!
- Gạo nếp: Thường là gạo nếp cái hoa vàng từ Định Hóa, Thái Nguyên – loại gạo dẻo thơm nức mũi. Có khi họ còn nhập gạo từ Hưng Yên, Cao Bằng, hay Điện Biên để đổi vị, nhưng phải đảm bảo hạt tròn, mẩy và thơm.
- Đậu xanh: Đậu phải hạt đều, vỏ mỏng, ruột vàng óng như nắng sớm. Sau khi ngâm, đậu được đãi sạch vỏ rồi nấu chín, giã nhuyễn – công đoạn này nghe thôi đã thấy “mỏi tay” thay họ rồi!
- Thịt lợn: Chỉ dùng thịt ba chỉ từ lợn nuôi thả vườn, thịt chắc, ngọt tự nhiên, không bị bở. Thịt được ướp muối và tiêu đơn giản để giữ nguyên vị ngọt thanh.
- Lá dong: Lấy từ rừng Na Rì (Bắc Kạn), nơi có lá dong non, xanh mướt, kích thước vừa vặn để gói bánh. Lá được rửa sạch, luộc qua để mềm và dễ thao tác hơn.
- Lạt giang: Chẻ từ tre núi Thái Nguyên, mỏng nhưng dai, giúp buộc bánh chắc chắn mà không làm rách lá.
Mình từng thấy bà con Bờ Đậu đi chợ từ sáng tinh mơ, tay xách nải lá, tay cầm túi gạo, mắt lướt qua từng sạp hàng để chọn thứ tốt nhất. Họ bảo: “Nguyên liệu ngon thì bánh mới ngon!”. Câu nói ấy đơn giản mà chứa đựng cả tâm huyết của một làng nghề.
Gói Bánh
Quy trình làm bánh ở đây hoàn toàn thủ công, đòi hỏi sự khéo léo “đỉnh cao”. Mình từng thử gói một lần mà méo xẹo, nhìn bánh của bà con mới thấy họ tài thật!
- Chuẩn bị: Gạo nếp ngâm 6-8 giờ, đậu xanh ngâm 3-4 giờ, thịt ướp sẵn trong 30 phút. Mọi thứ phải sẵn sàng trước khi “vào trận”.
- Gói bánh: Không dùng khuôn, người thợ xếp lá dong thành hình vuông, cho gạo, đậu, thịt vào giữa, rồi gấp lá, buộc lạt. Chiếc bánh phải vuông vức, 8 cạnh đều tăm tắp – nhìn mà mê! Mình hỏi sao không dùng khuôn cho nhanh, họ cười: “Gói tay mới có hồn!”.
- Luộc bánh: Bánh được xếp vào nồi thiếc lớn, đổ nước suối trong veo từ địa phương, rồi đun liên tục 8-10 giờ. Họ còn đè đá lên trên để bánh không nổi, giữ dáng đẹp. Sau khi luộc xong, bánh được vớt ra, ngâm nước lạnh để lá dong xanh mướt và gạo không bị nhão.
Ngày nay, một số nhà dùng nồi điện hoặc cần cẩu để đỡ vất vả, nhưng nhiều gia đình vẫn trung thành với bếp củi. Họ bảo lửa củi làm bánh thơm hơn, đậm đà hơn. Mình từng ngồi cạnh nồi bánh luộc đêm, nghe tiếng củi tí tách, ngửi mùi thơm thoảng ra, cảm giác như đang sống trong một bức tranh quê xưa vậy.
Review Bánh Chưng Bờ Đậu – Hương Vị Làm Say Lòng Người
Đến đây rồi, không thể không “review” chi tiết hương vị của Bánh Chưng Bờ Đậu được! Mình sẽ kể thật tỉ mỉ để bạn hình dung nhé, chuẩn bị giấy bút ghi lại kẻo thèm đấy!
Cảm Nhận Đầu Tiên
Khi cắt chiếc bánh ra, bạn sẽ bị “hút hồn” ngay từ cái nhìn đầu tiên. Lớp lá dong xanh mướt ôm lấy lớp gạo nếp vàng óng, xen lẫn đậu xanh trắng mịn và thịt lợn nâu hồng hấp dẫn. Kích thước bánh thường khoảng 40cm x 20cm, nhưng có nhiều loại nhỏ hơn (500g, 1kg) để tiện cho từng nhu cầu.
Mùi thơm thì sao nổi? Vừa cắt ra là cả không gian ngập trong hương gạo nếp thoảng nhẹ, hòa quyện với mùi béo của đậu xanh và chút ngậy của thịt. Chỉ ngửi thôi đã đủ khiến bụng réo ùng ục rồi!
Thưởng Thức Từng Miếng
Cắn một miếng, bạn sẽ cảm nhận được:
- Gạo nếp: Dẻo mềm, không khô cũng không ướt, tan đều trong miệng. Hạt gạo được nấu vừa chín tới, giữ được độ ngọt tự nhiên.
- Đậu xanh: Béo bùi, mịn như kem, thấm đều vào gạo, tạo cảm giác ngậy mà không ngấy.
- Thịt lợn: Ngọt thanh, mềm tan, không quá mặn, vừa đủ để làm điểm nhấn giữa lớp gạo và đậu.
Điều mình thích nhất là bánh không hề ngấy, dù có cả thịt và đậu xanh. So với bánh chưng ở nhiều nơi khác, Bánh Chưng Bờ Đậu có vị thanh nhẹ, hài hòa, ăn hoài không chán. Mình từng ăn liền 3 miếng mà vẫn muốn thêm, bạn tin không?
Các Loại Bánh Đặc Biệt
Ngoài phiên bản truyền thống, làng Bờ Đậu còn sáng tạo thêm nhiều loại bánh chưng độc đáo:
- Bánh nếp cẩm: Gạo nếp cẩm tím thẫm, thơm lừng, ăn lạ miệng mà đẹp mắt.
- Bánh gấc: Lớp gạo đỏ cam từ gấc, vừa ngon vừa bổ, rất hợp để biếu tặng.
- Bánh mật ong: Thêm chút ngọt dịu từ mật ong, dành cho team hảo ngọt như mình!
Mỗi loại có giá từ 50.000-70.000 VND, hơi cao hơn bánh thường (20.000-50.000 VND tùy kích cỡ), nhưng rất đáng thử để đổi vị.
Cách Thưởng Thức “Đúng Điệu”
Để ngon nhất, bạn nên ăn bánh khi còn nóng, mới ra lò, lúc gạo còn mềm dẻo và thịt còn nóng hổi. Kèm theo dưa hành, củ kiệu hoặc chả lụa là chuẩn bài Tết luôn! Nếu muốn sáng tạo, hãy thử chiên bánh – lớp vỏ giòn tan, bên trong vẫn dẻo thơm, ngon đến mức mình phải làm thêm lần hai ngay hôm sau.
Mình từng mang bánh về nhà, cả gia đình quây quần vừa ăn vừa kể chuyện, cảm giác ấm áp khó tả. Bánh chưng không chỉ là món ăn, mà còn là “chất xúc tác” gắn kết mọi người nữa đấy!
Làng Nghề Bánh Chưng Bờ Đậu – Điểm Đến Không Thể Bỏ Qua
Nếu đã mê Bánh Chưng Bờ Đậu, thì bạn phải ghé thăm làng nghề Bờ Đậu – cái nôi của món bánh này. Đây không chỉ là nơi sản xuất bánh, mà còn là một điểm du lịch văn hóa siêu thú vị!
Đường Đến Làng Nghề
Làng Bờ Đậu cách trung tâm TP. Thái Nguyên khoảng 8-10km, nằm trên quốc lộ 3. Bạn có thể đi xe máy, ô tô, hoặc thậm chí thuê xe đạp nếu thích ngắm cảnh. Đường đi thoáng đãng, hai bên là ruộng lúa và đồi chè xanh mát, tha hồ sống ảo trên đường!
Mình từng đi vào một buổi sáng mùa đông, sương mù giăng lối, không khí trong lành, cảm giác như lạc vào một miền quê cổ tích. Đến nơi, mùi bánh chưng thơm lừng từ các xóm đã chào đón mình ngay từ cổng làng.
Không Khí Làng Nghề
Bước vào làng, bạn sẽ thấy không khí nhộn nhịp, nhất là vào dịp Tết. Hàng trăm hộ gia đình cùng làm bánh, người gói, người luộc, người buộc lạt, tiếng cười nói rộn ràng khắp nơi. Sản lượng bánh của làng có thể lên đến 100.000 chiếc mỗi năm, phục vụ không chỉ Thái Nguyên mà còn khắp miền Bắc.
Mình ấn tượng nhất là sự thân thiện của người dân. Họ sẵn sàng mời bạn vào nhà, kể chuyện về nghề, thậm chí hướng dẫn gói bánh. Có lần mình thử gói, bánh méo mó nhưng họ vẫn khen: “Lần đầu thế là giỏi lắm rồi!” – nghe mà vui cả ngày!
Trải Nghiệm Tại Làng
Đến Bờ Đậu, bạn có thể:
- Xem làm bánh: Quan sát từ A đến Z, từ chọn lá đến luộc bánh, cảm nhận sự công phu của người thợ.
- Thử gói bánh: Được hướng dẫn gói một chiếc bánh mang về – vừa học vừa chơi, siêu vui!
- Thưởng thức tại chỗ: Ngồi cạnh bếp củi, ăn bánh nóng hổi vừa vớt từ nồi, uống thêm chén trà Tân Cương thì hết sảy!
- Mua quà: Ngoài bánh chưng, bạn có thể mua bánh dày, bánh gai, hoặc chè Thái Nguyên về làm quà.
Mình khuyên bạn nên đến vào sáng sớm, khi làng vừa thức giấc, không khí mát mẻ và dễ chịu. Nếu đi dịp Tết, nhớ chuẩn bị tinh thần vì làng đông như hội, nhưng cũng rất đáng để trải nghiệm.
Làng Bờ Đậu nằm trên tuyến du lịch ATK Định Hóa – Bắc Kạn – Cao Bằng, nên bạn có thể kết hợp tham quan các di tích lịch sử, đồi chè Tân Cương, hay hồ Núi Cốc trong cùng chuyến đi. Một công đôi việc, vừa no bụng vừa đầy mắt!
Xem thêm: Kinh nghiệm Du lịch Đồi chè Tân Cương tự túc từ A-Z
Ý Nghĩa Văn Hóa – Hơn Cả Một Món Ăn
Bánh chưng từ lâu đã là biểu tượng của văn hóa Việt Nam, gắn liền với truyền thuyết Lang Liêu và ngày Tết Nguyên Đán. Nó tượng trưng cho đất trời, lòng biết ơn tổ tiên, và sự đoàn viên gia đình. Với Bánh Chưng Bờ Đậu, ý nghĩa ấy còn được nâng tầm thành niềm tự hào của người Thái Nguyên.
Món bánh này không chỉ xuất hiện trong mâm cỗ Tết hay ngày giỗ tổ Hùng Vương (10/3 âm lịch), mà còn là món quà ý nghĩa để biếu tặng. Mình từng được bạn tặng một chiếc, mở ra thấy bánh vuông vắn, thơm lừng, cảm giác như nhận được cả tấm lòng của người gửi.
Ở Bờ Đậu, nghề làm bánh còn là kế sinh nhai của hàng trăm gia đình, giúp họ giữ gìn truyền thống và phát triển kinh tế. Nhìn những bàn tay thoăn thoắt gói bánh, mình thấy được sự gắn bó của họ với nghề, với quê hương.
Bánh Chưng Bờ Đậu không chỉ là một món ăn ngon, mà còn là một câu chuyện về truyền thống, sự sáng tạo, và tình yêu quê hương. Từ quy trình làm bánh công phu, hương vị đậm đà, đến không khí rộn ràng của làng nghề, tất cả tạo nên một trải nghiệm đáng nhớ. Nếu có dịp đến Thái Nguyên, đừng quên ghé Bờ Đậu, thưởng thức bánh chưng nóng hổi, và mang về vài chiếc để chia sẻ cùng người thân nhé!
Hy vọng bài viết này đã làm bạn “đói bụng” và háo hức khám phá. Chúc bạn có những phút giây tuyệt vời với Bánh Chưng Bờ Đậu và làng nghề Thái Nguyên!